बाँकेको नरैनापुरमा मलेरियाको प्रकोप, आठ महिनामा ६५ जना संक्रमित भेटिए

काठमाडौं : बाँकेको नरैनापुर गाउँपालिकामा मलेरियाको प्रकोप देखिएको छ। गत साउन यता नरैनापुरमा ६५ जनामा मलेरिया देखिएको छ।

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय, इपिडिमियोलिजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका अनुसार साउन यता बाँकेमा मात्रै ७० जनाभन्दा बढीमा मलेरिया देखिएको र त्यसमा ६५ जना नरैनापुरका मात्रै रहेको बताइएको छ।

महाशाखाका कोटजन्य रोग शाखा प्रमुख डा गोकर्ण दाहालका अनुसार कामको सिलसिलामा भारत गएर फर्किएका धेरैमा मलेरिया देखिएको छ। ‘नरैनापुरमा मलेरिया देखिने सबै भारतको बम्बै शहरबाट काम गरेर फर्कनेहरू छन्,’ उनले भने।

भारतबाट फर्कनेहरूलाई बाँकेस्थित जमुनाह नाकामा कोभिडसँगै मलेरियाको जाँच हुने भए पनि नरैनापुरका धेरै बासिन्दाहरू सो नाका नभइ अर्कै बाटोबाट भारत आउने जाने गर्ने गरेको दाहालले जानकारी दिए। ज्वरो आए उनीहरू आफै स्थानीय स्वास्थ्य संस्थामा गएर परीक्षण गर्ने गरेको समेत उनले बताए।

आयातित मलेरियाको बिरामीका कारण बाँके पुनः औलो रोगको उच्च जोखिम देखिएको समेत दाहालले बताए। ‘हालसम्मको अवस्था हेर्दा बाँके र त्यहाँको नरैनापुर गाँउपालिका-२/३ मा धेरैमा देखिएको मलेरिया संक्रमण आयातित छ, हालसम्म समुदायमा पनि पुगेको छैन, हामीले यहीबाट टोली पठाउनुका साथै प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालय र स्थानीय तहसँग सहकार्य गरेर त्यस ठाँउमा विशेष निगरानी गरिरहेका छौ’, उनले भने।

नेपाल सरकारले मलेरिया संक्रमणको संख्या सन् २०२२ सम्ममा शून्यमा पुर्‍याउने र सन् २०२५ सम्म नेपाललाई औलो मुक्त देश बनाउने लक्ष्य लिएको छ। सन् २००६ मा बाँकेको नरैनापुरमा कडा खालको मलेरिया संक्रमण फैलँदा ३६ जनाको मृत्यु भएको थियो।

के हो मलेरिया?

सामान्य रुपमा औलो भनेर चिनिने मलेरिया एनोफिलिज जातको संक्रमित पोथी लामखुट्टेको टोकाइबाट सर्दछ। चिकित्सकका अनुसार मलेरिया २ प्रकारको हुन्छ। भिभ्याक्स र फल्सिपारम। भिभ्याक्स सामान्य र फाल्सिपारम जटिल प्रकृतिको मलेरिया हो। मलेरिया हुँदा ज्वरो आउने, टाउको दुख्ने, बान्ता हुने, जोर्नीहरू दुख्ने, असजिलो महसुस हुनेजस्ता लक्षण देखा पर्ने डा दाहालले बताए।

प्लाज्मेडियम फाल्सीफारम जातको औँलोले मानिसको मस्तिष्कमा समेत आक्रमण गर्न सक्ने हुनाले मानिसको ज्यान जाने जोखिम रहन्छ। एनोफिलिज जातको पोथी लामखुट्टेको स्वस्थ्य मान्छेलाई टोक्दा मलेरियाको परजीवी सर्दछ।

मानिसको शरीरमा प्रवेशपछि कलोजो र राता रक्तकोषमा विकास भएर रगतको माध्यमबाट शरीरको विभिन्न भागमा फैलिने र मानिसमा विभिन्न लक्षण देखा पर्दछ। समयमै मलेरियाको उपचार भएन भने छोटो समयमै पनि ज्यान जान सक्छ।

फाल्सिपारम मलेरिया संक्रमित बिरामीहरूको समयमा नै उपचार भएन भने मृत्यु हुने जोखिम धेरै हुन्छ। लामखुट्टेको टोकाइका कारण मानिस तथा अन्य केही जनावरमा सर्ने औंलो प्लाज्मोडियम समूहका प्रोटोजोआ परजीवीका कारण लाग्ने गर्छ।

लामखुट्टेको टोकाइबाट परजीवी शरीरमा प्रवेश गरेमा १० देखि १५ दिनमा लक्षण देखिन थाल्ने उनले बताए। ‘नरैनापुरमा पनि भारतबाट काम गरेर फर्किएको केही दिनमा यस्तै लक्षण देखिए उनीहरु स्थानीय स्वास्थ्य चौकीमा परिक्षण गराउन जाने गरेको र त्यही मलेरिया पुष्टि भएको छ’ उनले भने।

घर–घर तथा समुदायमा मलेरिया सम्बन्धी जनचेतना फैलाउने, औलो रोगका लक्षणबारे जानकारी दिने, शङ्कास्पद बिरामीले तुरुन्त परीक्षण गर्ने गरेमा औलो रोगबाट बच्न तथा बचाउन सकिने उनको भनाइ छ।

लामखुट्टेको टोकाइ कम गर्ने वा लामखुट्टेको नियन्त्रणका लागि कीटनाशक औषधि छर्कने तथा घर वरपर पानी जमेका खाल्टाखुल्टी पुर्ने गर्नुपर्छ। राति सुत्दा सधैँ झुल प्रयोग गर्नु औलोबाट बच्ने प्रमुख उपाय हो।

कसरी हुन्छ यसको उपचार ?

मलेरियाको शंका लागेमा रगत परीक्षण गरी मलेरिया भए नभएको पत्ता लगाउन सकिन्छ। सरकारी स्थानीय स्वास्थ्य संस्थामा मलेरियाको परीक्षण तथा उपचार निःशुल्क हुन्छ।