काठमाडौं : ३५ वर्षअघि स्थापना भएको त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि) को जनसङ्ख्या अध्ययन केन्द्रीय विभाग विद्यार्थी अभावमा बन्द हुने अवस्थामा पुगेको छ । कुनै वेला वार्षिक ३०० विद्यार्थीले अध्ययन गर्ने गरेको यो विभागमा अचेल विद्यार्थी पढ्न आउँदैनन्।
बुधबारको गोरखापत्रमा समाचार छ, बिहान सबेरै पढाउन गएका प्राध्यापकहरू कक्षाकोठामा विद्यार्थी नपाएपछि घर फर्किने गरेका छन्। एकाबिहानै विभाग आइपुगे पनि विद्यार्थी नआएपछि उक्त विभागका सहप्राध्यापक बालकृष्ण माबुहाङले दुई दिनअघि फेसबुकमै लेखे, ‘पढाउने पिरियडभरि विद्यार्थी पर्खी बसेँ, आएनन् । कसलाई, कसले दोषारोपण गर्ने वा विद्यार्थी खोज्न जाने!’
विगतमा महिलाको प्रजननदर अधिक भयो, घटाउनु पर्छ भनेर बहस गरेकोदेखि जनसङ्ख्या समस्या समाधानका लागि ‘पड्किन तयार बम’ भन्ने उपमा पाएको यो विभागमा मुस्किलले १२ जना विद्यार्थी भर्ना भएका छन् तर पढ्न भने कहिलेकाहीँ मात्रै आउने गरेका छन्। दुई जना प्राध्यापक, पाँच जना सहप्राध्यापक र पाँच जना उपप्राध्यापक कार्यरत रहेको विभागको वेबसाइटमा उल्लेख छ।
त्रिभुवन विश्वविद्यालयको स्थापना भएसँगै २०१६ सालमा स्थापना भएको हिन्दी केन्द्रीय विभागको अवस्था पनि उस्तै दयनीय छ । पाँच जना प्राध्यापक कार्यरत रहेको यस विभागमा दुई सेमेस्टरमा गरेर छ जना विद्यार्थी भर्ना भएका छन् तर पढ्न भने कहिलेकाहीँ मात्रै आउँछन् ।
विभागकी प्रमुख डा. सञ्जिता बर्माले भनिन्, ‘स्कुल तथा विश्वविद्यालयको तल्लो तहमा हिन्दी विषयको पढाइ नभएपछि माथिल्लो तहमा भर्ना हुने विद्यार्थीको अभाव भएको हो । हिन्दी विषय पढ्ने विद्यार्थीका लागि विश्वविद्यालयले बनाएको अन्य नीतिगत व्यवस्था पनि बाधक बनेको छ।’
पछिल्लो समय त्रिविवि अन्तर्गतका थुप्रै केन्द्रीय विभागले विद्यार्थी अभावको समस्या झेल्दै आएका छन्। बजारको माग अनुसार नयाँ विषय नहुनु पनि विद्यार्थी सङ्ख्या घट्नुको कारण हो । पछिल्लो समय नेपाली विद्यार्थीको लर्को विदेशी विश्वविद्यालयतर्फ भएपछि नेपालका विश्वविद्यालय प्रायः सबैले विद्यार्थी अभाव झेल्न थालेका छन्।
प्राध्यापक तथा प्रशासनिक कर्मचारीसमेत पर्याप्त रहे पनि विद्यार्थी नआएपछि विभागलाई कसरी अघि बढाउने भन्ने चिन्तामा विभागीय प्रमुखहरू छन्। विशेषगरी मानविकी तथा सामाजिकशास्त्र सङ्काय अन्तर्गतका केन्द्रीय विभागहरूले यस्तो समस्या झेल्दै आएका छन्। सोही संकायको नेपाली केन्द्रीय विभाग, मनोविज्ञान केन्द्रीय विभाग, भाषा विज्ञान केन्द्रीय विभागलगायतमा पनि नगण्य मात्रामा मात्रै विद्यार्थी छन्।
यी विभागमा अहिले स्नातकोत्तर तह अन्तर्गत दोस्रो र चौथो सेमेस्टरको पढाइ भइरहेको छ। पहिलो सेमेस्टरका लागि भर्ना प्रक्रिया शुरु भएको छ । तैपनि विद्यार्थी आउने हुन् कि होइनन् भन्ने द्विविधामा विभागीय प्रमुख छन्।
विद्यार्थी पर्याप्त रहेको भनिएका विभागमध्ये पनि इतिहास केन्द्रीय विभागमा दोस्रो सेमेस्टरमा २२ जना तथा चौथो सेमेस्टरमा १५ जना मात्रै विद्यार्थी भर्ना भएका छन्।
आकर्षक मानिएको नेपाली इतिहास, संस्कृति तथा पुरातत्व केन्द्रीय विभागमा पनि विद्यार्थी घट्ने क्रममै रहेको विभागका प्रमुख प्राध्यापक डा.सोमप्रसाद खतिवडाले बताए। उनका अनुसार यो विभागमा अहिले पहिलो र दोस्रो सेमेस्टरमा गरेर ५५ जना विद्यार्थी भर्ना भएका छन् तर हरेक वर्ष घट्ने क्रममा छ।
तपाईंको ईमेल गोप्य राखिनेछ ।